Sufipath

RUMI: leven, werk en boodschap Maulana Djalâluddîn Rûmî (1207-1273) woonde het grootste deel van zijn leven in Turkije.1 Hij was de meest invloedrijke mystieke dichter van zijn tijd. Hoewel hij ook heel hoog op ‘de lijst van beste mystieke dichters aller tijden’ scoort. Zijn boodschap is tijdloos, ontroerend, en raakt eenieder, gelovig of ongelovig. Bij de Turkse bevolking staat hij simpelweg bekend als ‘Mevlana’ en zijn volgelingen worden ‘Mevlevi’ genoemd. Dezelfde mongolen die in 1258 Bagdad zouden verwoesten, deden dat met de geboorteplaats van Rûmî, Balkh, in 1219.

Het gebied van de islam lag tijdens Rûmî’s leven voortdurend tussen twee vuren. Aan de ene kant de expansiedrang van de tot bewustzijn komende midden Aziatische volken. Aan de andere kant de kruisvaarders. Deze waren een eeuw daarvoor begonnen om het heilige land te‘heroveren’, maar vestigden zich later ook in andere delen van het Midden Oosten. In het moslimbewustzijn hebben deze gebeurtenissen op twee belangrijke gebieden invloed uitgeoefend. De meer puriteinse stromingen werden er zeer behoudzuchtig door en verklaarden dat de leer was afgerond en dat de deur tot de vrije tekstinterpretatie – de zogenoemde Bâb al-Idjtihâd, was gesloten. Vooral de kruistochten beïnvloedden de verhouding tussen christenen en moslims als confrontatie, en in bredere zin als ontmoeting, tussen oost en west. Net als eeuwen later in de zuidelijke staten van de voormalige Sovjet Unie, doken de leden van de tarîqa’s of spirituele orden onder. Hun interpretatie van de leer betekende vaak het overleven van het geloof zelf.

Rûmî’s vader, Bahâuddin Walad trok vanwege politieke spanningen weg uit zijn geboorteplaats Balkh in het huidige Afghanistan, en maakte een lange reis langs de grote spirituele gidsen van zijn tijd. Hij deed ondermeer Nisjapur aan, waar Farîdud-Dîn al-Attâr woonde, die hem de tekst van zijn Asrârnama – ‘Boek der spirituele mysteriën’, gaf. Bij die gelegenheid maakte hij een waarderende opmerking over de nog jonge Djalâlud-Dîn Rûmî:‘Uw zoon zal spoedig het vuur in de harten van allen die liefde voor God voelen aansteken.’

Nadat Bahâuddin Walad de bedevaart naar Mekka had verricht, zette hij zijn reis voort door Midden Azië in de richting van het Byzantijnse Rijk. Hij verbleef enige tijd in Sjâm, Damascus; in Erzincan, Noord-Oost Anatolie en streek neer in Laranda. Hier stierf Djalâluddîns moeder, Mu'mine Chatun. Vanwege de grenzen waarbinnen Rûmî is geboren, moeten we nu misschien zeggen dat hij oorspronkelijk de Afghaanse nationaliteit had. Maar hij behoorde tot een migrantengroepering uit Uzbekistan, dus eigenlijk was hij een Uzbeekse Turk.

Vanwege de Perzische taal die hij op unieke wijze gebruikte, onder andere in zijn epische ‘Masnawî-i Ma'nawi’, wat zoiets betekent als: ‘Coupletten van de lofdicht der innerlijke betekenis’,moeten we misschien zeggen dat hij een Pers was. Hierbij komt nog dat zijn moeders familie Arabisch was, waarmee alle moslimvolken in hem zijn vertegenwoordigd. En zo internationaal is wat hij later aan de wereld te zeggen zou hebben. Hij spreekt namelijk een grenzeloze taal, de taal der liefde.